• << Terug

    COVID-19 en vleermuizen: de feiten op een rij

    Door Ruud van Cuijk, 2020-09-29 14:55:24
    Terwijl Nederland en de rest van de wereld hard werkt om de verdere verspreiding van COVID-19 te voorkomen, krijgt de Zoogdiervereniging vaker vragen over of Nederlandse vleermuizen dit coronavirus kunnen verspreiden. Die zorgen zijn echter niet nodig. Bij onze vleermuizen komt het COVID-19 virus niet voor.

    Gewone dwergvleermuizen. Bron: Erik Korsten

    We begrijpen wel dat mensen deze vragen hebben. In kranten en op sociale media verschijnen soms ongenuanceerde en dreigende berichten over COVID-19 en vleermuizen. Het antwoord is eenvoudig: Vleermuizen in Nederland (en de rest van Europa) zijn geen bron van het COVID-19-virus en verspreiden dus geen COVID-19. Aan gevels of bomen geplaatste vleermuiskasten, ingebouwde vleermuiskasten en andere voorzieningen voor vleermuizen vormen daarom geen risico op verspreiding van dit virus. Dergelijke beschermingsmaatregelen voor vleermuizen zijn nodig om deze unieke dieren voor de toekomst te behouden.

    Hoe zit dat precies? De feiten op een rij:

    1. Vleermuizen verspreiden geen COVID-19. Mensen verspreiden COVID-19 door het virus van mens op mens over te dragen.
       
    2. De ziekte COVID-19 wordt veroorzaakt door het SARS-CoV-2 virus ook wel COVID-19 virus genoemd. Hoewel het virus genetisch lijkt op een virus dat in één Zuidoost-Aziatische vleermuissoort (Rhinolophus affinis) is aangetroffen zijn er geen bewijzen van rechtstreekse overdracht op de mens. Buiten deze vleermuis zijn ook in andere dieren (niet-vleermuizen) virussen gevonden die lijken op het COVID-19 virus. De vernietiging en verstoring van leefgebieden en de handel in wilde dieren op ongecontroleerde wildmarkten worden genoemd als oorzaken van het ontstaan van het virus en de COVID-19 uitbraak. Er zijn sterke aanwijzingen dat bij de overdracht naar de mens andere dieren, zoals een schubdier, betrokken zijn.
       
    Het gaat in de media vaak over dé vleermuis, maar er zijn meer dan 1400 soorten vleermuizen in de wereld. Daarvan komen er 18 voor in Nederland en bijna 40 Europa. Deze populaties staan niet in contact met vleermuizen in Zuid-Oost Azië. Ook in recente onderzoeken naar virussen is het COVID-19 virus niet aangetroffen bij vleermuizen in Nederland of Europa.

    Onder de ruim 1400 soorten vleermuizen zitten ook veel "vliegende honden". Bron: © Daniel Hargreaves.

    1. Onder de ruim 1400 soorten vleermuizen zitten ook veel "vliegende honden". Bron: © Daniel Hargreaves.
    2. Veel van de Nederlandse vleermuissoorten hebben zich over de eeuwen aangepast aan onze omgeving. Zonder dat ze een gevaar voor ons vormen vliegen ze rond in tuinen, parken en straten en wonen soms in een spouw of onder de dakpannen. Ook al zie je vleermuizen niet zo vaak, ze horen er net zo bij als veel tuin- en bosvogels.
       
    3. Vleermuizen bewijzen ons allerlei diensten: ze eten veel hinderlijke of voor de landbouw schadelijke insecten. Zonder vleermuizen zouden veel waterrijke woonwijken vergeven zijn van de muggen. Ook kan zonder vleermuizen de schade door insecten aan de wereldwijde graan- en rijstteelt oplopen tot in de biljoenen dollars. In de tropen spelen vleermuizen een grote rol in het bestuiven van bloemen en het verspreiden van zaden van vruchten. Zonder vleermuizen zijn er bijvoorbeeld geen mango’s, vanille, chocola (cacao), avocado’s, bananen, balsahout en zelfs geen tequila.

    Een bladneusvleermuis drinkt nectar en bestuift de bloem. Bron: © Daniel Heargraves

    1. Een bladneusvleermuis drinkt nectar en bestuift de bloem. Bron: © Daniel Heargraves
    2. Overal in de wereld worden soorten vleermuizen in hun voortbestaan bedreigd door onder andere ontbossing, de groei van steden en infrastructuur, klimaatopwarming, gebruik van pesticiden en de afname van biodiversiteit. Niet voor niets zijn ook alle Nederlandse soorten wettelijk beschermd.
      Een negatieve houding tegenover vleermuizen helpt niet tegen de verspreiding van COVID-19 en brengt vleermuizen alleen maar verder in de problemen.
       
    3. Het ophangen en inbouwen van vleermuiskasten vindt (meestal) plaats in het kader van de Wet Natuurbescherming. Deze wet geeft onze maatschappij de ruimte om - door rekening te houden met beschermde soorten - bouw, renovatie en de aanleg van infrastructuur samen te laten gaan met het behoud van natuurwaarden. Omdat het COVID-19 virus niet voorkomt bij onze vleermuizen, geven vleermuiskasten en andere vleermuisvoorzieningen geen risico’s op de verspreiding van COVID-19.

    Deze feiten worden ondersteund door vertegenwoordigers en vleermuisexperts van de Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals (CMS) van de Verenigde Naties, de vertegenwoordigers van The Agreement on the Conservation of Populations of European Bats (EUROBATS) en de Agreement of African-Eurasian Migratory Waterbirds (AEWA).


    Publicatiedatum: 16 april 2020

    Tekst: Erik Korsten, Zoogdiervereniging, naar een voorbeeld van the Bat Conservation Trust
    Foto's: Gewone dwergvleermuis (leadfoto): Erik Korsten. Lyle's vliegende hond en bladneusvleermuis: © Daniel Heargreaves.